Στην κεντρική πλατεία του Μεσολογγίου, η Δημοτική Πινακοθήκη φιλοξενεί έργα σπουδαίων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, και υπόσχεται ένα ταξίδι στην Ιστορία της πόλης, μέσα από πολύτιμα κειμήλια και σημαντικά έργα τέχνης.

Αν πάμε ακόμα πιο πίσω στον χρόνο, στην θέση της σημερινής Πινακοθήκης θα συναντήσουμε τους στάβλους δίπλα στο Σαράι, που στέγασε για κάποια χρόνια το οθωμανικό διοικητήριο και για τον λόγο αυτό υπήρξε ένα από τα ελάχιστα προεπαναστατικά κτίρια που επιβίωσαν ως τα μέσα του 20ου αιώνα. Ανήκε μετά την απελευθέρωση του Μεσολογγίου στην οικογένεια του Μπότσαρη. Το 1924 το αγόρασε ο Αριστείδης Καβάγιας από την Ματαράγκα για την εγκατάσταση της οικογένειάς του στο Μεσολόγγι, και λίγα χρόνια αργότερα το απαλλοτρίωσε ο Χρήστος Ευαγγελάτος, για να στεγάσει εδώ το νέο δημαρχείο.

Το Σαράι (φωτογραφία από τις αρχές του 1900, από το βιβλίο του Αριστείδη Καβάγια "Στο πανηγύρι του Άη Συμιού")Εκεί που είναι η πόρτα της μάντρας είναι τώρα ο δρόμος ανάμεσα από το δημαρχείο και εκεί που είναι το δημαρχείο σήμερα ήταν οι στάβλοι οι οποίοι μεταφέρθηκαν αργότερα στην ανατολική πλευρά του οικήματος.

Οι προτομές του Χαρίλαου Τρικούπη και του Επαμεινώνδα Δεληγιώργη δεσπόζουν στην είσοδο της Δημοτικής Πινακοθήκης του Μεσολογγίου, σαν να φρουρούν την πύλη στον χρόνο. Περνώντας ανάμεσά τους, βρίσκεσαι στην κεντρική αίθουσα του ισογείου, απ’ όπου θα ξεκινήσεις το ταξίδι σου σε μια άλλη εποχή –εκείνη του αγώνα, της αντίστασης και της ποίησης.

Μέσα σε αυτή την πρώτη αίθουσα, παλιοί χάρτες και τοπογραφικά σχεδιαγράμματα αποκαλύπτουν την οχύρωση της πόλης και την εικόνα της κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και λίγο μετά –εντυπωσιάζει, πιο πολύ απ’ όλους, ο ανάγλυφος χάρτης της τελευταίας πολιορκίας του Μεσολογγίου. Ανάμεσα σε άρματα και ασημικά παλαιών Μεσολογγιτών, το βλέμμα τραβά η πρωτότυπη έκδοση του Ύμνου εις την Ελευθερία του Διονύσιου Σολωμού, τυπωμένη το 1824 στο πολιορκημένο Μεσολόγγι από έναν ήρωα-τυπογράφο, τον Δημήτριο Μεσθενέα, που αγωνίστηκε και σκοτώθηκε τη νύχτα της Εξόδου.

Στην αίθουσα του παλιού Δημοτικού Συμβουλίου

Στη δεξιά πτέρυγα του ισογείου, η αίθουσα του παλιού Δημοτικού Συμβουλίου είναι αφιερωμένη στα πρόσωπα που υπηρέτησαν τον τόπο. Δήμαρχοι της πόλης, από το 1857 ως το 1978, αποτυπώνονται στους καμβάδες των Μεσολογγιτών ζωγράφων Γεράσιμου και Γιάννη Κασόλα. Μπροστά τους, παραδοσιακές φορεσιές του Μεσολογγίου εκτίθενται σε γυάλινες βιτρίνες, ενώ γύρω τους προσωπικότητες του αγώνα, της πολιτικής και της τέχνης του τόπου θυμίζουν πως το Μεσολόγγι δεν έδωσε μόνο μάχες, αλλά και πολιτισμό.

Ανεβαίνοντας την σκάλα της Πινακοθήκης

Ανεβαίνοντας την σκάλα για τον πρώτο όροφο, σε περιμένει μια ολόκληρη πινακοθήκη ηρώων. Ο Ρήγας Φεραίος, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Παπαφλέσσας και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στέκουν με το βλέμμα στραμμένο στον επισκέπτη, πλαισιωμένοι από προσωπογραφίες και άλλους πίνακες.

«Η Ελλάδα μέσα από τα ερείπια του Μεσολογγίου» ξεπροβάλει ως γυναικεία μορφή ντυμένη με παραδοσιακή φορεσιά, σε ένα φωτοαντίγραφο σε μουσαμά του μεγάλου φιλέλληνα και ζωγράφου Ευγένιου Ντελακρουά, που απεικονίζει όλη την απόγνωση του ελληνικού δράματος –αξίζει να σημειωθεί ότι το πρωτότυπο βρίσκεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών του Μπορντώ στην Γαλλία.

Στη σκάλα θα δεις επίσης τον Αθανάσιο Τσερπέλη, γνωστό και ως Καπετάν Θανάση, Μεσολογγίτη αρχηγό των κλεφταρματολών του Αράκυνθου, καθώς και τον Δημήτρη Μακρή, έναν από τους αρχηγούς της ηρωικής Εξόδου. Στο τέλος της σκάλας, τις εντυπώσεις κλέβει η επική  μάχη της Κλείσοβας όπως την εμπνεύστηκε και την αποτύπωσε στον καμβά ο Ανδρέα Σακκαλής.

Η κεντρική αίθουσα της Πινακοθήκης του Μεσολογγίου

Στον πρώτο όροφο της Δημοτικής Πινακοθήκης, που μοιάζει εδώ περισσότερο με γκαλερί, φιλοξενούνται μερικά από τα σπουδαιότερα έργα τέχνης για την Ελληνική Επανάσταση. Φυσικά, η Έξοδος του Μεσολογγίου ήταν αδύνατο να αφήσει ανεπηρέαστο τον καλλιτεχνικό κόσμο της εποχής.

Ο πίνακας της Εξόδου

Ένα από τα πιο εμβληματικά έργα της Πινακοθήκης, ο συγκεκριμένος πίνακας αποτελεί πιστό αντίγραφο, φιλοτεχνημένο από τον Άγγελο Κασόλα, του πρωτότυπου έργου του Θεόδωρου Βρυζάκη. Ο πίνακας αποτυπώνει όλη την ένταση της στιγμής σε ένα μεγαλειώδες αποτέλεσμα: Θαρρείς πως ακούς το θρόισμα από τα ξίφη και τον ήχο των όπλων. Λεπτομέρειες όπως ο Παντοκράτωρ που ευλογεί τον αγώνα, οι άγγελοι που ραίνουν με βάγια τους Εξοδίτες και το πύρινο σπαθί προσδίδουν ουράνια, θεϊκή διάσταση στον αγώνα.

Ο Βρυζάκης, αξίζει να σημειώσουμε, ζωγράφισε τον ίδιο πίνακα τρεις φορές: Τον πρώτο τον δώρισε στο Μεσολόγγι, τον δεύτερο τον πούλησε στον Βασιλιά Λουδοβίκο ο οποίος τον χάρισε στο μουσείο του Μονάχου, και τον τρίτο τον κληροδότησε στο Πανεπιστήμιο. Για τις εορταστικές εκδηλώσεις της εκατονταετηρίδας της Εξόδου, το έργο από το Πανεπιστήμιο μεταφέρθηκε στο Μεσολόγγι όπου και παρέμεινε. Η μεγάλη πυρκαγιά του 1929, όμως, εκείνη που κατέστρεψε το προηγούμενο δημαρχείο, κατέκαψε και τα δύο πρωτότυπα έργα.  Η ιστορικός τέχνης Κατερίνα Σπετσιέρη-Beschi κατάφερε να εντοπίσει το τρίτο έργο, το οποίο ανήκει σήμερα στη μόνιμη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης στην Αθήνα.

Δεξιά και αριστερά από τον πίνακα του Κασόλα στη Δημοτική Πινακοθήκη, συναντάμε τον επίσκοπο Άρτας και Μεσολογγίου Πορφύριο και τον επίσκοπο Ιωσήφ Ρωγών, ο οποίος πρόβαλε την τελευταία αντίσταση.

Η Μεσολογγίτισσα του Ντελανσάκ, ένα από τα highlight της Πινακοθήκης

Εν συνεχεία, περνάς μπροστά από την «Άμυνα του Μεσολογγίου» και την «Επίθεση του Ιμπραήμ» για να σταθείς με δέος μπροστά στην «Μεσολογγίτισσα». Αυθεντικός πίνακας του Ντελανσάκ, που τον φιλοτέχνησε το 1828, και τον δώρισε στο Μεσολόγγι η σύζυγος του Ελευθερίου Βενιζέλου, η Μάνα ενσαρκώνει την απόγνωση,  την αδούλωτη ψυχή,  τα ανθρώπινα όρια που ξεπεράστηκαν και την αξία της ελευθερίας. Η απορία στο βλέμμα του παιδιού, καθώς η ίδια του η μάνα το σκοτώνει, λίγες στιγμές πριν την ηρωική Έξοδο, αποτελεί σημείο αναφοράς του συγκεκριμένου πίνακα.

Το εντυπωσιακότερο στοιχείο του, όμως, είναι ότι –όπως αποφάνθηκαν ειδικοί της Εθνικής Πινακοθήκης που εξέτασαν τον πίνακα– τα μάτια του παιδιού έχουν ζωγραφιστεί έξι φορές. Αυτή η συγκλονιστική λεπτομέρεια εξηγεί και την ψευδαίσθηση πως το βλέμμα του παιδιού σε ακολουθεί καθώς κινείσαι κατά μήκος του πίνακα.

Η ελαιογραφία του στρατηγού Ιωάννη Ράγκου και ο πίνακας του Ιωάννη Ραζηκότσικα πλαισιώνουν δεξιά κι αριστερά το αριστούργημα του Ντελανσάκ, που θέτει σοβαρή υποψηφιότητα για τον τίτλο του συγκλονιστικότερου έργου της Δημοτικής Πινακοθήκης.

Μέσα στην Αίθουσα Ιωσήφ Ρωγών και Αγωνιστών

Σε μία από τις αίθουσες του επάνω ορόφου, η Ιστορία γίνεται απτή –κυριολεκτικά. Στην καρδιά της αίθουσας Ιωσήφ Ρωγών και Αγωνιστών, βρίσκεται η εικόνα που συνοδεύει κάθε χρόνο την πένθιμη πομπή της Εξόδου το Σάββατο του Λαζάρου. Γύρω της, θα δεις κειμήλια του αγωνιστή Παναγιώτου και του στρατηγού Δημητρίου Μακρή, όπως η λιάρα του, καριοφίλια και γιαταγάνια καθώς και το φυλαχτό του, πλάι στο ιερό δισκοπότηρο, δώρο από τον εθνομάρτυρα Ιωσήφ Ρογών για τον γάμο του, τρεις μήνες πριν την ηρωική έξοδο.

Από το γραφείο του δημάρχου... στην Ιστορία του Μεσολογγίου

Στο τέρμα του πρώτο ορόφου της Δημοτικής Πινακοθήκης, μια περίλαμπρη αίθουσα αποτελεί πλέον το επίσημο γραφείο του Δημάρχου: Με τα σκαλιστά έπιπλα του 1935, που φιλοτέχνησε ο Σπύρος Γυαλομάτης, τα μετάλλια, τους επαίνους, το υπέροχο γλυπτό που δώρισε η Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων ανακηρύσσοντας το Μεσολόγγι Πρωταθλήτρια Πόλη, και το πρωτότυπο διάταγμα με το οποίο το Μεσολόγγι ανακηρύχθηκε Ιερά Πόλη. Δύο χάρτες του πολιορκημένου Μεσολογγίου αποτυπώνουν μεταξύ άλλων και τη σημασία του Βασιλάδιου, της νησίδας που λειτούργησε για χρόνια ως λιμάνι και θαλάσσιος προμαχώνας της πόλης.

Ακριβώς μπροστά στην είσοδο της αίθουσας αυτής, θα δεις τμήμα από το χειροκίνητο πιεστήριο του φιλέλληνα Γερμανο-ελβετού Ιάκωβου Μάγερ, που εξέδιδε την εφημερίδα «Ελληνικά Χρονικά» κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821.

ΠΗΓΕΣ:

• ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΟΥ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ, 1999, Εργασία: Κωδικοποίηση και αποδελτίωση κτισμάτων και μνημείων της πόλης του Μεσολογγίου που παρουσιάζουν αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και εντοπισμός ιστορικών τόπων της πόλης
• Συνέντευξη Φωτεινής Καβάγια, εκπαιδευτικού Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης
• http://vassiladi.blogspot.com/2012/04/blog-post_18.html